Podcast
PRAKTYCZNIE O DRONACH
Ten podcast został stworzony dla Ciebie!
Znajdziesz tu praktyczną wiedzę o wykorzystaniu dronów w Twojej firmie.
Wstęp
Zdałem sobie sprawę też z tego, że to już 24 odcinek podcastu i wiele z tych określeń albo było tematem odcinka i wtedy omówiłem to szerzej, albo przewijały się w treści podcastów, jednak nie zostały wyjaśnione w takim sposób, żeby omówić co dokładnie oznaczają.
W dzisiejszym odcinku wyjaśnię 30 terminów, które najczęściej pojawiają się w komunikacji związanej z dronami. I nie będą to definicje jakie możecie znaleźć w rozporządzeniu komisji europejskiej, tylko będzie to tzw. tłumaczenie z polskiego na nasze.
Liczę na to, że ten materiał będzie wartościowy zarówno dla firm, które już używają dronów i pozwoli im na usystematyzowanie wiedzy, ale też dla nowych organizacji, które są na etapie rozpoznawania tego, czy drony mogą im pomóc usprawnić procesy w firmie.
1. Bezzałogowe statki powietrzne. BSP. Drony.
- Bezzałogowy statek powietrzny (BSP). System bezzałogowego statku powietrznego (SBSP). Unmanned Aerial vehicle (UAV). Unmanned Aerial System (UAS) – potocznie DRON.
Ogólnie rzecz biorąc, jest to powód istnienia tego podcastu i oznacza dowolny statek powietrzny eksploatowany lub przeznaczony do eksploatacji bez pilota na pokładzie, który może działać samodzielnie lub być pilotowany zdalnie. Generalnie, „dron” jest kojarzony z bezzałogowymi statkami powietrznymi, ale w szerszym ujęciu można go rozumieć jako bezzałogowy pojazd sterowany zdalnie lub autonomicznie. Technicznie rzecz biorąc, definicja drona obejmuje:
- Bezzałogowe statki powietrzne
- Bezzałogowe pojazdy lądowe
- Bezzałogowe pojazdy nawodne
- Bezzałogowe pojazdy podwodne
Jeśli więc mamy na myśli zdalnie sterowany samochód albo łódkę, możemy je określić jako drony lądowe lub nawodne, choć w potocznym rozumieniu „dron” odnosi się najczęściej do pojazdów latających.
2. Wdrożenie
W Akademia UAV, traktujemy wdrożenie jako proces, który pozwala firmom, które kiedyś pomyślały, że np. fajnie by było ten pomiar objętości hałdy zrobić inaczej niż wszyscy, którzy chodzą tam godzinami z GPSem, albo, że fajnie by było zanim wyślemy ofertę na roboty ziemne pod halę, wiedzieć dokładnie ile tej pracy tam będziemy mieć. I my pomagamy dotrzeć z miejsca, gdzie ktoś w firmie pomyślał, że fajnie byłoby zrobić to zadanie inaczej, szybciej, dokładniej do punktu, gdzie cała organizacja rozumie do czego służą drony i cała organizacja wykorzystuje tą technologię w codziennej pracy.
I możecie powiedzieć, po co nam jakaś pomoc. Przecież możemy kupić drona, wysłać człowieka na szkolenie pilota i już. I zapewne wiele firm tak robi, albo kiedyś tak zrobili, jednak podczas warsztatów dla firm, które często prowadzimy okazuje się, że jest sporo do poukładania, żeby faktycznie drony w takiej firmie były narzędziem, które każdy wie jak używać. I absolutnie nie mówię tylko o kwestii manualnej wykonania lotu, bo to w całym wdrożeniu jest najprostszym elementem.
Chodzi o to, żeby cała organizacja była przygotowana od strony formalnej do wykonywania lotów.
ULC - Urząd Lotnictwa Cywilnego
Urząd Lotnictwa Cywilnego(ULC) – jest de facto biurem, obsługującym Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, ale Prezesa jako, organu administracji rządowej, który odpowiada za wszystkie sprawy dotyczące lotnictwa cywilnego.
W kontekście dronów, Prezes ULC sprawuje bardzo wiele funkcji, bo odpowiada za:
- Tworzenie i wdrażanie przepisów dotyczących użytkowania dronów. Te przepisy muszą być zgodne z przepisami unijnymi, czyli z rozporządzeniami Komisji Europejskiej.
- Po drugie, sprawuje Nadzór nad szkoleniami i egzaminami do uprawnień pilota drona.
- Po trzecie, wydaje zezwolenia na operacje w kategorii szczególnej.
PAŻP - Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, PANSA
PAŻP została utworzona 1 kwietnia 2007, jako państwowy organ zarządzania ruchem lotniczym, podległy ministrowi właściwemu do spraw transportu. Aktualnie ministrem właściwym do spraw transportu jest minister infrastruktury, ale z uwagi na to, że nazwy ministerstw dość często ulegają zmianom, to postanowiono, że PAŻP podlega ministrowi właściwemu do spraw transportu, więc niezależnie jak nazywa się ministerstwo, kwestie odpowiedzialności są jasno określone.
I co w takim razie robi PAŻP? Oczywiście w kontekście dronów.
PAŻP generalnie, odpowiada za koordynację ruchu lotniczego, nadzór nad ruchem lotniczym, a w przypadku dronów podejmuje działania skoncentrowane na zapewnieniu bezpieczeństwa integracji dronów z lotnictwem załogowym.
Zatem bezpieczna Integracja dronów z załogowym ruchem lotniczym to podstawowe zadanie PAŻP w odniesieniu do dronów.
Operator bezzałogowych statków powietrznych. Operator drona.
„operator systemu bezzałogowego statku powietrznego” oznacza dowolną osobę prawną lub fizyczną eksploatującą lub zamierzającą eksploatować co najmniej jeden system bezzałogowego statku powietrznego;”
Często stosuję porównanie do Linii Lotniczych Lot, które jako firma są właśnie operatorem.
Linie LOT dysponują rozbudowaną flota statków powietrznych, ale jako operator LOT nie pilotuje tych samolotów. Ma do dyspozycji setki pilotów, którzy w ramach działalności operatora codziennie wykonują bardzo wiele różnych operacji lotniczych dla operatora i na warunkach określonych przez operatora. Te warunki dotyczą zarówno poziomu wykształcenia pilotów, procedur normalnych, procedur awaryjnych, itd.
To operator określa w jaki sposób realizuje swoją działalność.
I tak samo jest w dronach, jeśli my jako Akademia UAV realizujemy działalność związaną między innymi ze szkoleniami pilotów dronów, to jesteśmy operatorem bezzałogowych statków powietrznych. Mamy w swojej strukturze pilotów, którzy naszymi dronami realizują zadania na rzecz operatora.
Pilot BSP. Pilot drona.
Jak już pewnie zauważyliście, pilot to człowiek, który bezpośrednio wykonuje lot i za bezpieczeństwo tego lotu bezpośrednio odpowiada. Ten lot może wykonywać trzymając w rękach kontroler radiowy, bądź wykonując operacje zdalne.
Pilot może też być jednocześnie operatorem, ale żeby nie komplikować, trzymajmy się takiej definicji, że pilot po prostu wykonuje loty z użyciem dronów na rzecz tego czy innego operatora.
To pilot musi posiadać odpowiednie kwalifikacje, czyli posiadać uprawnienia adekwatne do typu lotu, czyli typu operacje jakie chce wykonywać dla operatora.
VLOS
Lot w zasięgu wzroku polega na tym, że pilot ma obowiązek prowadzić skuteczną obserwację drona z zapewnieniem w każdym momencie lotu orientacji sytuacyjnej w odniesieniu do danej lokalizacji pod kątem obecności innych użytkowników przestrzeni powietrznej, przeszkód, ukształtowania terenu oraz osób postronnych. W każdym momencie lotu pilot ma obowiązek wiedzieć, gdzie jest przód, gdzie tył drona w celu zapewnienia ewentualnego natychmiastowego działania, gdy taka konieczność zaistnieje.
BVLOS
Loty BVLOS wymagają zarówno odpowiednich kwalifikacji pilotów, jak i koordynacji tych lotów ze służbami ruchu lotniczego, które zapewnia PAŻP.
Aplikacja DroneTower
Aplikacja służy do zgłaszania lotów, czyli formalnie rzecz ujmując do informowania PAŻP o tym, że chcecie wykonać lot BSP w polskiej przestrzeni powietrznej. Poza tym aplikacja pozwala na koordynację lotów w tych miejscach, gdzie taka koordynacja jest potrzebna. A koordynacja rozumiana jest jako zgłoszenie zamiaru wykonania lotu w postaci planu misji i uzyskaniu odpowiedzi na nasz plan. Odpowiedź zawiera albo akceptację naszego planu z dodatkowymi informacjami, wytycznymi jak możemy lot zrealizować, bądź odrzucenie z uwagi na jakieś ograniczenia. W aplikacji możecie sprawdzić sobie informacje czy w danym miejscu możecie lot wykonać po prostu, czy taka wcześniejsza koordynacja jest potrzebna. Czyli macie tam możliwość sprawdzić sobie strefy.
Macie też informacje o innych deklarowanych lotach dronów. Trzeba pamiętać, że nie są to dane dynamiczne, czyli widzimy miejsce zgłoszenia lotu a nie fizyczne położenie drona.
Informowanie o możliwości wykonania lotu odbywa się w prosty sposób za pomocą czterech ikon.
PANSA UTM
W przypadku, gdy okazuje się, że chcecie wykonać lot w miejscu z ograniczeniami, na pomoc przychodzi PANSA UTM.
Po pierwsze, żeby używać aplikacji DroneTower z punktu wyżej, musicie posiadać konto w systemie Pansa UTM. Ale co do zasady, system PANSA UTM służy do tego, że jeśli wymagane jest złożenie planu misji, bo tak odczytaliście w aplikacji DroneTower, to taki plan składacie właśnie w PANSA UTM. Tam też odbywa się cała komunikacja w zakresie uzyskania warunków realizacji tej Waszej misji.
KSID
KSID już teraz jest miejscem, gdzie nowi operatorzy mogą się zarejestrować. Można tam odbyć podstawowe szkolenie pilota, można złożyć plan misji w przypadku, gdy chcemy polecieć w miejscu, gdzie taki plan misji jest wymagany. Mamy też możliwość dodawania dronów do konta operatora, mamy możliwość przygotowywać analizę ryzyka (o której szerzej za chwilę). Generalnie chodzi o cyfryzowanie całego procesu obsługi operatorów i pilotów, co znacznie ułatwia pracę i zwiększa bezpieczeństwo operacji.
CheckIn
Na podstawie wytycznych nr 7/2024 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 20 maja 2024 r. oraz przepisów tzw. ustawy covidowej, każdy lot drona w polskiej przestrzeni powietrznej powinien się odbyć po poinformowaniu PAŻP o zamiarze wykonania lotu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, określonego przez Agencję, czyli aplikacji DroneTower.
Kategoria lotu
Kategoria lotu jest niczym innym jak zbiorem warunków jakie nasz lot musi spełnić. Europejskie przepisy dają nam 3 kategorie do wyboru. Kategorię otwartą, która zawiera loty niskiego ryzyka, wyłącznie w zasięgu wzroku i nie wyżej niż 120m nad powierzchnią terenu. Kategoria otwarta dzieli się na trzy podkategorie A1/A2 i A3.
Drugą jest kategoria szczególna. Tutaj mówimy już o lotach średniego ryzyka. Można wykonywać loty zarówno w zasięgu jak i poza zasięgiem wzroku. W oparciu o scenariusze standardowe lub analizę ryzyka.
I trzecia to kategoria certyfikowana. Tutaj mówimy o lotach najwyższego ryzyka. Np. transport materiałów niebezpiecznych albo transport ludzi taksówkami powietrznymi.
Jeśli nasz lot nie wpisuje się w kategorię otwartą, to kategoria szczególna daje nam trzy drogi do tego, aby ją wykorzystać.
Scenariusz standardowy
Pierwszym sposobem są tzw. scenariusze standardowe. Scenariusz standardowy to zbiór reguł, czy też warunków, jakie muszą zostać spełnione aby lot mógł się odbyć.
NSTS. Krajowe scenariusze standardowe
Scenariusze standardowe możemy podzielić na takie, które obowiązują tylko w Polsce, czyli są to krajowe scenariusze standardowe, które w skrócie oznaczamy jako NSTS. Mamy w Polsce 8 scenariuszy standardowych, które obowiązują tylko do 31.12.2025 roku.
STS
Po tym terminie znikają NSTS i dostępne będą europejskie scenariusze standardowe, czyli STS. Mamy dwa scenariusze standardowe STS-01 określający loty w zasięgu wzroku i STS-02 określający loty poza zasięgiem wzroku.
Analiza ryzyka
Wszystkie loty w kategorii szczególnej odbywają się na podstawie analizy ryzyka. Tylko w scenariuszach standardowych eksperci ULC albo EASA, czyli europejskiej komisji bezpieczeństwa lotniczego wykonali taką analizę ryzyka za operatorów. Ale jeśli żaden z dostępnych scenariuszy nam nie odpowiada, wtedy możemy sami przeprowadzić analizę ryzyka i postarać się o uzyskanie zezwolenia na operację w kategorii szczególnej.
LUC
Certyfikat operatora lekkiego systemu bezzałogowego statku powietrznego.
Polega to na tym, że w bardzo dużym uproszczeniu, operator przejmuje odpowiedzialność autoryzacji swoich lotów i trochę jak ULC, sam dla siebie wydaje zezwolenia na wykonanie lotu.
SORA
SORA to skrót od Specific Operations Risk assessment, czyli sposób na obliczenie wszystkich niezbędnych elementów do uzyskania zezwolenia na operację.
PDRA
Jeżeli z jakiegoś powodu nie chcemy przeprowadzać pełnej analizy ryzyka, to mamy do dyspozycji PDRA.
PDRA to predefiniowana analiza ryzyka. Czyli nie musimy wykonywać pełnej analizy ryzyka, możemy skorzystać z dowolnego z 5 udostępnionych PDRA a następnie złożyć do ULC wniosek o zezwolenie na operację.
Strefy geograficzne
„Strefa geograficzna dla bezzałogowych systemów powietrznych oznacza część przestrzeni powietrznej wyznaczoną przez właściwy organ, która ułatwia, ogranicza lub wyklucza operacje z użyciem bezzałogowych systemów powietrznych, aby wyeliminować zagrożenia związane z bezpieczeństwem, prywatnością, ochroną danych osobowych, ochroną lub środowiskiem wynikające z operacji z użyciem tych systemów”.
W Polsce instytucją odpowiedzialną za wyznaczanie stref geograficznych jest PAŻP.
Strefy geograficzne dotyczą wyłącznie dronów.
CTR - strefa kontrolowana lotniska
CTR jest strukturą w przestrzeni powietrznej, które dotyczy lotnisk komunikacyjnych takich jak lotnisko Okęcie w Warszawie, lotnisko w Poznaniu, Łodzi, Krakowie itd. Wszędzie tam, gdzie wsiadacie do samolotu komunikacyjnego możecie być pewni, że znajdujecie się w strefie CTR.
Strefa kontrolowana lotniska zawsze zaczyna się od ziemi i sięga do pewnej wysokości. Zadaniem CTR jest zapewnienie możliwości startu samolotu z lotniska a w drugą stronę, zapewnia możliwość lądowania na lotnisku.
MR. MultiRotor
MR, czyli multirotor. Nic innego jak wielowirnikowiec. Chyba najpopularniejszy na dziś typ bezzałogowego statku powietrznego. Ma kilka silników które służą mu do utrzymywania się w powietrzu i wykonywania zadań które mu zlecicie.
VTOL
Vertical Take off and landing, inaczej pinowzlot, samolot pionowego startu. Polega to na tym, że robimy krzyżówkę samolotu z wielowirnikowcem. Dzięki temu samolot może startować pinowo bez konieczności długiego rozbiegu na pasie startowym, następnie przechodzi do lotu samolotowego, co zwiększa jego skuteczność i zasięg i ląduje również w punkcie jak wielowirnikowiec.
Bardzo popularne rozwiązanie jeśli chodzi np. o wykorzystanie dronów w długodystansowych dostawach.
MTOM
„maksymalna masa startowa” („MTOM”) oznacza maksymalną określoną przez producenta lub konstruktora masę bezzałogowego statku powietrznego, obejmującą obciążenie użytkowe i paliwo, przy której można eksploatować bezzałogowy statek powietrzny;”
Zatem na masę startową drona składają się sensory w jakie jest wyposażony, materiały, które będzie miał zrzucać w przypadku drona rolniczego, przenoszony materiał w przypadku drona cargo, zasilanie, ewentualne systemy dodatkowe jak lokalizatory, systemy spadochronów itd.
Czyli wszystko to, co dron z sobą zabiera w powietrze stanowi jego maksymalną masę startową.
RemoteID
RemoteID, to system zdalnej identyfikacji drona. Takie tablice rejestracyjne, tylko w wersji cyfrowej.
Jest to system, który udostępnia dane identyfikacyjne drona, w tym numer operatora oraz informacje o lokalizacji drona.
INOP
INOP jest dokumentem, który w kategorii szczególnej w scenariuszach standardowych STS-01 i STS-02 jest obowiązkowym dokumentem, jaki operator musi posiadać i aktualizować. Polega na tym, że zawiera wszelkie procedury dla danej organizacji jak wewnątrz niej wykonuwane są loty dronami.
ERP
ERP – Emergency Response Plan.
Gdyby okazało się, że coś niedobrego stało się z dronem. Spadł, odleciał gdzieś lub cokolwiek innego nieplanowanego, to sekwencje działań po zaistnieniu takiej sytuacji znajdziemy właśnie w dokumencie ERP, który powinien być elementem instrukcji operacyjnej operatora.
Checklista
Checklista, czyli lista kontrolna.
W świecie lotnictwa załogowego, wszystko realizowane jest na podstawie list kontrolnych, co ma spowodować, żeby pilot, o niczym nie zapomniał zarówno w normalnych warunkach jak i w sytuacjach awaryjnych.
Zostało to przeniesione do dronów i checklista jest sekwencją czynności przed lotem, w trakcie lotu i po locie.
U-Space
Powiem Wam jak ja rozumiem U-Space, bo co osoba to inna definicja.
Wg mnie U-Space, to takie środowisko składające się zarówno z fizycznej infrastruktury, przepisów, regulacji, doświadczeń operatorów ale i nadzoru lotniczego, które umożliwi wykonywanie prawdziwym, automatycznych i daj Boże autonomicznych lotów dronami na długich dystansach wewnątrz miast.
Podsumowanie
Dla wszystkich, którzy latają dronami mam nadzieję, ze było to przypomnienie posiadanych informacji. Jeżeli czujecie, że być może aktualne regulacje trochę Wam odjechały, zachęcam do rozmowy z nami. Być może warto wziąć pod uwagę nasz 6 godzinny warsztat dla firm, gdzie omówmy sobie wszystkie bolące Was kwestie. Jak pokazuje nasze doświadczenie, nawet dla firm, które już kilka ładnych lat korzystają z dronów, takie warsztaty mają sens i dają całej organizacji wymierne korzyści.
