Podcast
PRAKTYCZNIE O DRONACH
Ten podcast został stworzony dla Ciebie!
Znajdziesz tu praktyczną wiedzę o wykorzystaniu dronów w Twojej firmie.
Wstęp
Dziś temat, który w ostatnim czasie wraca do nas dość często w formie bezpłatnej konsultacji. Pytacie o to, jakie uprawnienia trzeba mieć, żeby latać ciężkimi dronami, powyżej 25 kg.
Najczęściej w kontekście dronów rolniczych, ale nie tylko.
W związku z tym w dzisiejszym odcinku rozłożymy to zagadnienie na czynniki pierwsze. Omówimy sobie co trzeba zrobić, żeby w zgodzie z przepisami wykonywać loty ciężkimi bezzałogowcami.
Maksymalna masa startowa (MTOM).
Zacznijmy od samego początku, czyli od definicji maksymalnej masy startowej drona.
Posłużę się tu rozporządzeniem komisji europejskiej w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. Jest to rozporządzenie 947. Jeśli mieliście już jakiś kontakt z dronami, to zapewne ta liczba gdzieś Wam się o uszy obiła.
To rozporządzenie daje nam definicję maksymalnej masy startowej drona.
22) „maksymalna masa startowa” („MTOM”) oznacza maksymalną określoną przez producenta lub konstruktora masę bezzałogowego statku powietrznego, obejmującą obciążenie użytkowe i paliwo, przy której można eksploatować bezzałogowy statek powietrzny;
Zatem na masę startową drona składają się sensory w jakie jest wyposażony, materiały, które będzie miał zrzucać w przypadku drona rolniczego, przenoszony materiał w przypadku drona cargo, zasilanie, ewentualne systemy dodatkowe jak lokalizatory, systemy spadochronów itd.
Czyli wszystko to, co dron z sobą zabiera w powietrze stanowi jego maksymalną masę startową.
Do czego wykorzystywane są drony powyżej 25kg MTOM?
Zapewne z biegiem czasu tych zastosowań będzie przybywać, bo technologia staje się coraz bardziej dostępna, świadomość użytkowników rośnie, potrzeby rynku pojawiają się coraz częściej, więc i podaż usług i sprzętu zakładam, że będzie się mocno rozwijać.
Na dzień publikacji tego odcinka możemy wskazać 7 głównych grup, gdzie ciężkie drony znajdują zastosowanie i są to:
- Rolnictwo
- Transport / logistyka
- Geodezja
- Archeologia
- Geologia i badanie terenu
- Zastosowania militarne
- Ratownictwo
Drony rolnicze
Mając na uwadze rosnące ceny środków ochrony roślin i również rosnące oczekiwania konsumentów w zakresie ekologii staje się to bardzo pożądane narzędzie wspierające prace rolników.
Drony rolnicze mogą być wyposażone w systemy do opryskiwania lub systemy rozsiewające. Dzięki temu możemy bardzo precyzyjnie dawkować środki tam, gdzie faktycznie są one potrzebne a nie na całości uprawy. Pozwala to na duże oszczędności drogich środków ochrony upraw.
Dodatkowo producenci sprzętu prześcigają się w walce o efektywność tych maszyn.
Stale zwiększane są pojemności zbiorników jakie dron może zabrać w powietrze a przez to zwiększa się skuteczność tej technologii.
Dron ABZ L30 ma 30litrowy zbiornik, który pozwala w godzinę wykonać oprysk 21 hektarów terenu. Maksymalna masa startowa tego drona wynosi 72 kg.
Drugim bardzo popularnym dronem stosowanym w rolnictwie jest DJI Agras. Ten może zabrać ze sobą 40kg substancji do oprysku albo 50kg do rozsiewu. Jeśli chodzi o wydajność, producent rozróżnia kilka różnych zadań. W przypadku gruntów rolnych podaje 21 hektarów na godzinę, w przypadku sadów 4 hektary na godzinę a w przypadku rozsiewania 1,5 tony a godzinę.
Transport / Logistyka
Flagowym projektem w którym drony już od wielu lat są stosowane jest transport różnego rodzaju materiałów medycznych. W Afryce transportowane są leki do trudnodostępnych miejsc. Być może słyszeliście o tym jak firma DJI wykonała lot transportowym dronem DJI Flycart30 pomiędzy bazami na Mount Everest. Zadanie polegało na demonstracji możliwości tej technologii i w tym celu wykonali lot pomiędzy dwoma bazami z dostarczeniem przesyłki himalaistom. W drodze powrotnej dron zabrał na dół śmieci. Co ważne, obozy dzieliła różnica wysokości około 700 metrów, ale był to jednocześnie jeden z najtrudniejszych etapów wspinaczki – lodospad Khumbu. Lot trwał zaledwie 12 minut a człowiekowi zajmuje to wiele godzin.
W Polsce też mieliśmy kilka przykładów wykorzystania dronów do transportu, jednak w mojej ocenie jako sukces można przytoczyć Farada Group. Jako pierwsza spółka zaczęli świadczyć usługę komercyjną i połączyli laboratorium z kilkoma szpitalami. Regularnie wykonywali loty po 70-100 km. Mówię wykonywali, bo wdrożenie właśnie przepisów europejskich zawiesiło kontynuację tego projektu. Mocno wierzę i kibicuję, że drony przenoszące próbki medyczne w Polsce wrócą do realizacji swoich misji.
Geodezja / Archeologia
Istnieją takie prace, gdzie wykorzystanie fotogrametrii lub drona zintegrowanego ze skanerem laserowym nie zapewnia wymaganych dokładności.
Wtedy do gry wchodzą duże ciężkie drony, które uzbraja się w specjalistyczne skanery o większym zasięgu wyposażone w systemy inercyjne. Dzięki temu efektywność pracy skanera jest zdecydowanie większa.
Z uwagi na rozmiary i ciężar samego sensora, czyli skanera laserowego z systemem IMU, platforma latająca musi być dużym i ciężkim dronem, więc masa startowa takiego zestawu zdecydowanie przekracza 25 kg.
Geologia i badania terenu
Prym wiedzie tu zastosowanie georadaru i systemów detekcji obiektów pod ziemią. W Polsce już tego typu systemu wykrywały zakopane pod ziemia śmieci i zanieczyszczenia. Za granicą służą do detekcji min w obszarach konfliktów zbrojnych.
Drony wojskowe
Nie będę na ten temat poświęcał zbyt wiele czasu z dwóch powodów. Po pierwsze wojskowe drony latają na podstawie innych przepisów niż my w zadaniach cywilnych a po drugie każdego dnia widzicie i czytacie jak bezzałogowce stanowią kluczową siłę podczas wojny na Ukrainie.
Ratownictwo
Najczęściej jest to ratownictwo wodne. Są już systemy, które służą do ratowania topiących się ludzi. Mają zainstalowany na stałe system wyciągarki z kołem ratunkowym bądź jak to nazywają węgorzem. I w razie zagrożenia takie koło jest dostarczane a człowiek następnie jest odholowywany przez drona w bezpieczne miejsce lub zostaje mu zrzucone koło lub właśnie ten węgorz i docierają do niego ratownicy bezpośrednio.
Drony mają też bardzo duże znaczenie w pracy ratowników górskich.
Służą do patrolowania szlaków, lokalizowania zaginionych ludzi albo dostarczania materiałów ratunkowych. Czasem pomagają dostarczyć choćby naładowany telefon komórkowy, aby zapewnić kontakt z osobą zaginioną.
Coraz częściej ratownicy górscy wykorzystują drony do transportowania materiałów w trudnych warunkach górskich. Wracam tu do wspomnianego już dziś przykładu wykorzystania drona DJI FlyCart 30 do transportu materiałów pomiędzy dwoma bazami w drodze na Mount Everest. W Polsce tego typu loty też się odbywają.
Rozporządzenie Komisji Europejskiej 2019/947: Kontekst i Cel
Wspomniane już dziś rozporządzenie Komisji Europejskiej 2019/947, zostało przyjęte w celu ujednolicenia przepisów dotyczących operacji bezzałogowych statków powietrznych na terenie całej Unii Europejskiej. Przed jego wprowadzeniem, regulacje dotyczące dronów były różne w poszczególnych państwach członkowskich, co stwarzało trudności dla operatorów działających na terenie więcej niż jednego kraju. Celem rozporządzenia jest przede wszystkim zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa operacji dronowych, ale też umożliwienie rozwoju branży dronów przez spójne przepisy.
Kategoria otwarta a kategoria szczególna
Rozporządzenie 2019/947 wprowadza podział operacji UAS na trzy kategorie: otwartą, szczególną i certyfikowaną. Każda z nich ma inne wymagania i przeznaczona jest dla różnych typów operacji. O trzeciej, czyli kategorii certyfikowanej nie wiemy jeszcze zbyt dużo, poza tym, ze będzie obejmowała loty najwyższego ryzyka, czyli np. transport ludzi za pomocą taksówek bezzałogowych lub transport materiałów niebezpiecznych.
Szczegółowe przepisy dopiero się kształtują, więc wrócę do Was z informacjami gdy będziemy znali więcej szczegółów.
Na ten moment do pełnej dyspozycji mamy dwie pierwsze kategorie i nimi się dziś zajmiemy.
Kategoria otwarta
Kategoria otwarta obejmuje operacje o niskim ryzyku dzieli się na trzy podkategorie A1/A2 i A3. Do tej kategorii zaliczają się drony o masie do 25 kg, latające wyłącznie w zasięgu wzroku pilota (VLOS). Loty dronami o wadze zbliżonej do 25 kg można realizować z zachowaniem odległości minimym 150 m od ludzi i zabudowań.
Widać zatem, że kategorii otwarta nie przewiduje lotów dronami cięższymi niż 25 kg, czyli w omawianym dziś temacie nie znajduje zastosowania.
Dla wszystkich, którzy chcą dowiedzieć się więcej na temat kategorii otwartej, w tym o zasadach zdobywania uprawnień pilota, odsyłam do odcinka 6 podcastu, gdzie w detalach omawiam kategorię otwartą.
Kategoria szczególna
Gdy mówimy o lotach wyższego ryzyka, które nie spełniają wymogów kategorii otwartej, wtedy wchodzimy w drugą kategorię, czyli kategorię szczególną. Loty w tej kategorii wykonywane są na podstawie oceny ryzyka, którą wykonuje zarówno operator jak i nadzór lotniczy, czyli w Polsce Urząd Lotnictwa Cywilnego.
Nie będę wchodził zbyt mocno w omawianie kategorii szczególnej, bo już to zrobiłem w odcinku numer 7, więc jeśli chcecie dowiedzieć się więcej na temat scenariuszy standardowych STS, krajowych scenariuszy standardowych NSTS, to zachęcam Was do przesłuchania tamtego odcinka.
Żaden z gotowych przepisów na latanie w kategorii szczególnej, czyli żaden ze scenariuszy standardowych STS i krajowych scenariuszy standardowych NSTS nie przewiduje lotów dronami cięższymi niż 25 kg maksymalnej masy startowej MTOM, czyli wszystkie z nich obejmują drony nie cięższe niż 25 kg.
Podobnie jest z predefiniowanymi analizami ryzyka, PDRA. Mamy na dzień publikacji tego odcinka 5 gotowych PDRA, jednak w większości są one ograniczone do 25 kg. W przypadku, gdy zredukujemy energię kinetyczną takiego dużego drona do 34 kJ i nie przekroczymy 3m wymiaru typowego, czyli odległości pomiędzy najbardziej skrajnymi punktami naszego drona, wtedy możemy skorzystać z 3 predefiniowanych analiz ryzyka dla lotów BVLOS.
To redukowanie energii kinetycznej, przy założeniu że dron nie przekracza 3m możemy zrealizować za pomocą niskiego lotu lub małej prędkości. W zadaniach związanych z rolnictwem ma to sens.
W większości przypadków, pozostaje jednak droga wykonania pełnej analizy ryzyka (np. z wykorzystaniem metodologii SORA, Specific operations risk assesment) i złożenie wniosku o zezwolenie na operację. Taki wniosek operator składa do Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
I właśnie uprawnienia na drony powyżej 25 kg. są jednym z bardzo istotnych elementów, które należy opisać i w dokumentacji którą operator składa z wnioskiem o zezwolenie na operację.
Jakie uprawnienia na drony powyżej 25 kg?
Generalnie nie ma dedykowanych uprawnień na drony powyżej 25 kg.
Obowiązkiem operatora, który ubiega się o uzyskanie zezwolenia na operację jest wykazanie, że dysponuje kadrą, której kwalifikacje będą odpowiednie do realizacji danego lotu bądź zestawu lotów w kategorii szczególnej.
Aktualnie w takich przypadkach najczęściej Klienci decydują się na szkolenia według któregoś z scenariuszy standardowych STS.
I w zależności od tego, czy będą to np. loty rolnicze w zasięgu wzroku, wtedy wystarczającym będzie STS-01 a gdy mówimy o dalekich lotach transportowych, wtedy wymagane będą uprawnienia w kategorii szczególnej do lotów poza zasięgiem wzroku (BVLOS), czyli STS-02.
Z jakich elementów składa się szkolenie na drony powyżej 25 kg?
Według przepisów wynikających z rozporządzenia Komisjii Europejskiej, szkolenie teoretyczne nie jest wymagane. Wymagana jest jednak znajomość wielu złożonych zagadnień związanych z wiedzą teoretyczną. Z naszego wieloletniego doświadczenia jako akademia UAV, czyli firma szkoląca oraz mojego jako instruktor, egzaminator wynika, że tej wiedzy nie da się przyswoić samodzielnie, no dobra, może się da, ale jest to mega trudne. Trzeba szukać w wielu miejscach, weryfikować prawdziwość danych wpisów, łączyć to ze sobą a następnie wiedzieć jak zastosować tą wiedzę w praktyce.
Dlatego wprowadziliśmy warsztaty dla firm, które pomagają tą wiedzę usystematyzować. Dla pilotów którzy mają już uprawnienia, jest to możliwość wyrównania wiedzy do aktualnej, co pomaga im z taką pewnością siebie wykonywać samodzielne działania.
Jeśli chcecie sprawdzić jak takie warsztaty wyglądają, na naszym blogu znajdziecie case study z takich warsztatów dla firmy Atlas Ward.
Kolejnym etapem jest szkolenie praktyczne, które odbywa się na dronie z klasą C5 dla uprawnień STS-01 a dla STS-02 na dronie z klasą C6.
Zaliczenie egzaminu i ukończenie szkolenia praktycznego warunkuje uzyskanie certyfikatu kompetencji pilota bezzałogowych statków powietrznych, co jest wymagane w dalszym procesie uzyskiwania zezwolenia na operację w kategorii szczególnej z wykorzystaniem dronów powyżej 25 kg.
Jakie są dodatkowe wymagania wobec operatora dronów powyżej 25 kg?
Przede wszystkim mam nadzieję, że rozróżniacie pojęcie pilot drona vs operator drona. W skrócie. Operator to linie lotnicze LOT. Czyli firma posiadająca flotę statków powietrznych i zatrudniająca wykwalifikowanych pilotów do tego, aby tymi statkami powietrznymi latali. Przypominam, że każdy operator, który planuje przeprowadzać operacje dronami o masie powyżej 25 kg, musi być zarejestrowany w Krajowym Systemie Informacji Dronowej. Rejestracja jest obowiązkowa i bezpłatna.
Instrukcja operacyjna INOP
Operator chcący wykonywać operacje z wykrozystaniem ciężkich dronów powyżej 25kg musi posiadać Instrukcję operacyjną.
Jeśli nie wiesz czym jest INOP, koniecznie przesłuchaj odcinek 15 podcastu, który w 100% jest poświęcony właśnie instrukcji operacyjnej.
Ubezpieczenie OC na drony
O ile w przypadku dronów, których całkowita masa startowa nie przekracza 20kg posiadanie ubezpieczenia OC nie jest wymagane, o tyle przy ciężkich dronach już taki obowiązek istnieje. Poniżej znajdziecie szczegółowe informacje dotyczące ubezpieczenia OC ale również Aerocasco, czyli odpowiednika Auto Casco.
