Podcast
PRAKTYCZNIE O DRONACH
Ten podcast został stworzony dla Ciebie!
Znajdziesz tu praktyczną wiedzę o wykorzystaniu dronów w Twojej firmie.
Dziś chcę zwrócić Waszą uwagę na kilka elementów, które są bardzo istotne z punktu widzenia legalności latania dronem, a które to elementy często stanowią problem dla firm. Wynika to zazwyczaj z tego, że dynamicznie zmieniające się przepisy dotyczące dronów są problematyczne do zrozumienia a tym samym trudne do wdrożenia w firmach. Często spotykamy się ze stwierdzeniem ze strony zarządzających firmą, że wszystko w zakresie operacji dronami jest pod kontrolą i cytuję „piloci mają wszystkie potrzebne uprawnienia”!
Zazwyczaj jest to efekt braku świadomości, że są inne, dodatkowe obowiązki dla organizacji niż tylko uprawnienia pilotów. I właśnie z tego powodu, w dzisiejszym podcaście, chcę zwrócić Waszą uwagę na te elementy o których być może nie pomyśleliście a które są istotne dla bezpieczeństwa i spokoju Waszej firmy. Z pewnością dla dużej grupy osób są to oczywiste rzeczy, jednak z doświadczenia wiem, że dla wielu osób niektóre z nich mogą być czymś, o czym być może nie pomyśleli i mogą wnieść wartość do budowania struktur dronowych w organizacji.
Przejdźmy do omówienia poszczególnych elementów, stanowiących obowiązki operatora.
1. Przepisy dotyczące latania dronem, czyli określenie kategorii lotu.
Jest to podstawowe kwestia jaką musimy na początku określić, ponieważ to determinuje dalsze obowiązki. Szczegółowo zasady kategorii otwartej i szczególnej omówiłem w 6 i 7 odcinku podcatu, więc jeśli rozróżnienie tych dwóch kategorii jest dla Ciebie kłopotliwe, zachęcam do przesłuchania tamtych materiałów.
2. Czy posiadam złożone oświadczenie o lotach według NSTS?
Nie zliczę ile razy na etapie weryfikacji poprawności dokumentacji w firmie okazuje się, że ani jako operator czyli firma, która realizuje loty dronami, ani sami piloci po przejściu szkolenia w ramach kategorii szczególnej, nie złożyli w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego w stosownym czasie oświadczenia o operacji w kategorii szczególnej.
Czym jest to oświadczenie?
Loty dronami na podstawie europejskich przepisów dzielimy na trzy kategorie. Ten podział wynika z ryzyka jakie dany rodzaj lotów powoduje. Mamy kategorię otwartą jako loty o niskim ryzyku. Kategorię szczególną dla lotów średniego ryzyka i kategorię certyfikowaną do której wchodzą loty o bardzo wysokim ryzyku, takie jak np. transport ludzi taksówkami powietrznymi albo przewożenie materiałów niebezpiecznych.
Natomiast to o czym będę mówił w ramach drugiego elementu do sprawdzenia dotyczy lotów w kategorii szczególnej.
Żebym ja, jako pilot mógł latać w kategorii szczególnej, muszę ocenić ryzyko mojego lotu. Mogę to zrobić na 3 sposoby, ale dla uproszczenia wspomnę o dwóch.
1. Mogę wykonać pełną analizę ryzyka, potocznie nazywamy to SORĄ.
Polega to na tym, że rozbieram na czynniki pierwsze lot który chcę wykonać. Gdzie będę latał, czym, kiedy, jakim dronem itd. Tak stworzoną dokumentację dostarczam do Urzędy Lotnictwa Cywilnego z wnioskiem o zezwolenie na operację.
Nie ukrywam, nie jest to najłatwiejsza droga, ale prowadzi nas do celu, czyli do wykonania lotu w kategorii szczególnej.
2 sposobem, który jest o wiele, wiele łatwiejszy jest skorzystanie z opracowanych za nas analiz ryzyka w formie scenariuszy standardowych.
Wyobraźmy sobie wjazd na jakieś osiedle mieszkaniowe, gdzie są domy, bawią się dzieci, jest szkoła i zapewne Żabka. Na wjeździe na to osiedle jest szlaban i kilka znaków drogowych, które określają zasady poruszania się w tym miejscu. Stoi znak zakazu wjazdu pojazdów powyżej 3,5t, znak strefy zamieszkania, znak ograniczenia prędkości i np. zakaz wyprzedzania. Albo drugi przykład, wjazd autostradą do innego kraju. Przejeżdżamy granicę np. polsko niemiecką i mamy ogół warunków panujących na tamtejszych drogach. Na autostradach dopuszczalna prędkość wynosi dla samochodów osobowy tyle, dla ciężarowych tyle, obowiązek używania swiateł itd.
Scenariusze standardowe możemy sprowadzić do takiego zestawu znaków drogowych, bo określają nam co i jak możemy zrobić, czyli na jakich zasadach możemy latać dronem, żeby ten nasz lot mieścił się w ramach kategorii szczególnej, dla której ktoś za nas przeprowadził analizę ryzyka operacji.
Krajowe scenariusze standardowe czyli popularne NSTS zawdzięczamy naszemu nadzorowi lotniczemu, którym jest Urząd Lotnictwa Cywilnego. Dzięki temu, że zostały w Polsce wprowadzone, mieliśmy czas jako branża w tzw. okresie przejściowym na przygotowanie się do wprowadzenia pełnych przepisów europejskich i europejskich scenariuszy standardowych STS.
NSTS w odróżnieniu od europejskich scenariuszy standardowych pozwalały używać dronów bez nadanej klasy, czyli np. bardzo popularnych np. Phantomów 4 rtk w pracach geodezyjnych. NSTS w łatwy sposób pozwalały też wykonywać loty BVLOS, czyli loty poza zasięgiem wzroku.
Wróćmy teraz na chwilę do tego osiedla ze znakami na wjeździe. Przy szlabanie stoi sobie gość, który go obsługuje. Przed wjazdem zadaje nam pytanie, czy widzimy ograniczenia w tym obszarze. Potwierdzeniem, że widzimy i będziemy się do nich stosować jest nasz podpis w książce wjeżdżających.
Oświadczenie o operacji w kategorii szczególnej według scenariusza standardowego jest właśnie takim podpisem w książce. Czyli potwierdzamy w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego, że znamy zasady panujące w ramach danego scenariusza i będziemy się do tych zasad stosować!
Ze względu na to, że NSTSy były wprowadzone w okresie przejściowym, to mają skończony termin ważności. Zarówno oświadczenia jak i co ważne, uprawnienia pilota do lotów w NSTS kończą się z dniem 31.12.2025 roku. Warto o tym pamiętać i nie zostawiać konwersji uprawnień na koniec tego okresu.
To co trzeba też w tym miejscu powiedzieć to fakt, że teraz nie da się już złożyć takiego oświadczenia. Był na to czas w okresie przejściowym, czyli do 31.12.2023 roku. Jeśli tego nie zrobiliście, nawet mając uprawnienia pilota po szkoleniu do NSTS, ( a dla słuchających później, mamy dziś 16 czerwca 2024 roku), to aktualnie oświadczenia o lotach w krajowym scenariuszu standardowym nie złożycie, trzeba szukać innego rozwiązania. Są na to sposoby, ale ze względu na ograniczony czas nie o tym w dzisiejszym odcinku. Jeśli ktoś z Was jest w takiej sytuacji, zachęcam do bezpłatnej konsultacji na stronie dronydlafirmy.pl
Zapewne ,dla dużej części z Was jest to jasne, jednak z doświadczenia wiem, że wiele osób, które robiły uprawnienia w wątpliwych jakościowo ośrodkach szkolenia, zwyczajnie o tym fakcie nie wiedzą i nigdy takiego oświadczenia nie złożyły. Ale żeby nie zostawiać was samych z tą sprawą powiem Wam jak sprawdzić, czy takie oświadczenie macie złożone i jaki jest termin jego obowiązywania.
Logujemy się do systemu drony.ulc.gov.pl lub jeśli już zrobiliście migrację to do krajowego systemu informacji dronowej pod adresem drony.gov.pl
Klikamy w profil operatora i w sekcji Uprawnienia zobaczycie, czy macie złożone oświadczenie do lotów według NSTS. Te same zasady dotyczą lotów według europejskich scenariuszy standardowych. Jeśli masz kompetencje pilota do wykonywania operacji w ramach STS, pamiętaj, że złożenie stosownego oświadczenia w ULC w tym przypadku również obowiązuje.
3. Trzecim elementem do sprawdzenia jest aktualność oświadczenia o operacji według NSTS.
Zakładając, że macie złożone oświadczenie to w systemie znajdziecie również termin jego ważności. Jak uwielbiają mówić prawnicy, co do zasady jest tak, że oświadczenie jest ważne 2 lata od jego złożenia. Maksymalny termin ważności oświadczenia jaki jest możliwy to 31.12 2025 roku. Po tym dniu krajowe scenariusze standardowe, przestaną obowiązywać.
4. Uprawnienia pilota drona.
W systemie KSID wejdź w profil pilota i spójrz na swoje kompetencje pilota. Zobaczycie tam takie zielone tarcze. Przypominam, kategoria otwarta to uprawnienia A1/A2 i A3. Kategoria szczególna to uprawnienia NSTS, które pokazują się w systemie jako zielona tarcza z plusem w środku i dopiskiem odpowiedniego scenariusza standardowego.
Pod uprawnieniem znajdziecie datę ważności swoich uprawnień.
5. Konto w systemie UTM PANSA.
Na dzień nagrywania tego odcinka koordynacja lotów w przestrzeni powietrznej odbywa się za pomocą systemu UTM PANSA. Dlatego koniecznie sprawdźcie, czy macie tam aktywne konto.
Jeśli chcecie wiedzieć kiedy i jak koordynować loty znajdziecie to w 4 odcinku podcastu.
To o czym muszę w tym momencie wspomnieć to wymagania, kiedy zgłoszenie planu lotu w PansaUTM jest obowiązkowe.
– Po pierwsze, Jeżeli chcesz wykonać lot w odległości mniejszej niż 1 km od granicy lotniska kontrolowanego (CTR);
– dla każdego lotu BVLOS (bez względu na lokalizację);
– jeżeli chcesz wykonać lot w odległości pomiędzy 1 km do 6 km od granicy lotniska kontrolowanego (CTR) wykonywanych BSP o MTOM większej niż 0,9 kg powyżej wysokości 30 m AGL;
Dodatkowo, często wymóg uzyskania akceptacji planu lotu wymagany jest przez zarządzających strefami geograficznymi, jak np. w przypadku dużej strefy w Warszawie w okolicach Starego Miasta, którą zarządza Służba Ochrony Państwa.
6. Weryfikacja, czy piloci używają aplikacji DroneTower.
DroneTower jest bezpłatną aplikacją dostępną zarówno na system iOS jak i Android. Logujecie się do aplikacji z użyciem swojego konta do systemu UTM PANSA, ponieważ gdy np. chcecie wykonać lot bo macie jakieś zlecenie w rejonie lotniska, wtedy w UTM planujecie misję, ona trafia do akceptacji i gdy już jesteście w terenie, w swojej aplikacji DroneTower robiąc Check in, czyli zgłoszenie realizacji lotu, wybieracie tą zaakceptowaną misję.
Przypominam też, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, każdy lot dronem w Polsce wymaga zgłoszenia w DroneTower. Niezależnie od tego, czy wymagane jest złożenie planu misji czy nie, to checkin trzeba zrobić zawsze. W tym miejscu muszę też zaznaczyć weryfikację stref geograficznych, natomiast nie rozdzielam tego jako osobny punkt, ponieważ zostawiać to na barkach obowiązków pilota.
7. Oznaczenie drona numerem operatora.
Zacznę jednak od tego, żeby po krótce powiedzieć kto to jest operator bezzałogowych statków powietrznych. Te czasami nieporozumienia wynikają z faktu, że kiedyś, gdy obowiązywały nasze krajowe przepisy, operatorem nazywano człowieka, który wykonuje lot dronem. Dziś w świetle obowiązujących przepisów europejskich ta funkcja określa pilota dronów.
Operatora bezzałogowego statku powietrznego (BSP) można porównać do linii lotniczych, które mają wiele samolotów, ale linie jako takie nie lataja, tzn. tych samolotów nie pilotują. Robią to dla nich piloci, którzy podczas kursów i szkoleń nabywają wymaganych do latania danym samolotem uprawnień. W środowisku bezzałogowego lotnictwa jest bardzo podobnie. Wspomniane już przepisy europejskie dotyczące dronów wprowadziły obowiązek rejestracji operatorów, czyli osób fizycznych lub prawnych (np. firm,), które „zamierzają wykorzystywać drony w swojej działalności.
Po dokonaniu rejestracji na stronie Krajowego Systemu Informacji Dronowej operator otrzymuje Potwierdzenie rejestracji operatora z nadanym unikalnym numerem identyfikacyjnym. Ten numer należy umieścić na każdym dronie, dla którego wymagana jest rejestracja, czyli ważącym więcej niż 250g lub posiadającym kamerę.
Co ważne, Operator wcale nie musi latać dronem, czyli nie musi być pilotem. Operator Może być np. jedynie właścicielem sprzętu. Oznakowanie sprzętu nie zostało w żaden sposób określone, poza tym, że musi się odbyć. Możecie wydrukować sobie ten numer na kartce i przykleić taśmą do drona, możecie napisać markerem na dronie, możecie zamówić grawerowaną tabliczkę jeśli takie są Wasze potrzeby estetyczne. Ważne, żeby na dronie znalazł się numer operatora.
8. Klasa drona. Czy sprzęt który mamy w naszej firmie posiada nadaną klasę a jeśli posiada, to czy posiada oznakowanie tej klasy.
Od początku 2024 roku każdy nowy model drona wprowadzany na rynek europejski musi posiadać etykietę z oznaczeniem klasy. Najlepszym sposobem, żeby sprawdzić to u siebie jest wziąć do ręki drona i sprawdzić czy ma na sobie oznaczenie klasy.
Jest to cyfra umieszczona w okręgu z takimi jakby skrzydłami po prawej i lewej stronie tego okręgu. Drugim sposobem, jest weryfikacja listy dronów z nadaną klasą C w Internecie. EASA regularnie aktualizuje i rozbudowuje tabelę z dronami, które klasę C otrzymały.
Może zdarzyć się też tak, że wasz dron nie ma oznaczenia klasy, ale jako typ sprzętu przeszedł certyfikację i taką klasę posiada. Powinniście wtedy postarać się o uzyskanie oznaczenia klasy od producenta. O tym jak to zrobić możecie przeczytać na naszym blogu.
9. System zdalnej identyfikacji, czyli RemoteID.
Jeśli Wasz dron ma nadaną klasę C z punktu numer 8, to jedyne co trzeba zrobić, to uruchomienie jego nadawania w aplikacji drona. To, co należy zrobić żeby to nadawanie włączyć to przesunąć suwak w aplikacji i wpisać pełny numer operatora. Ten sam, który znajduje się już na dronie i omawialiśmy to w punkcie numer 7. Co to znaczy pełny numer? Jak wejdziecie sobie do systemu KSID, klikniecie w profil operatora, to poza otwartym ciągiem znaków znajdziecie pole kod zabezpieczający. Klikając w przycisk pokaż, pokaże się Wam trzy znaki, które razem z numerem operatora wprowadzacie w aplikacji drona do systemu RemoteID.
W przypadku lotów według NSTS, jeśli macie drona który taki system posiada, to też macie obowiązek go stosować. Jeśli Wasz dron RemoteID nie posiada, to do lotów w NSTS nie musicie niczego dokładać.
W przypadku lotów na podstawie europejskich scenariuszy standardowych, dronami z klasą C5 i C6 uruchomienie systemu RemoteID jest obowiązkowe.
10. Instrukcja operacyjna - INOP.
Jeżeli jako operator, wykonujecie loty BVLOS, czyli poza zasięgiem wzroku w ramach krajowych scenariuszy standardowych 5, 6, 7,8 to macie obowiązek opracowania i aktualizacji instrukcji operacyjnej. Podobnie, jeśli jako operator latacie w ramach europejskich scenariuszy standardowych STS-01 i 02, również ciąży na Was obowiązek posiadania instrukcji operacyjnej.
Czym jest INOP? Jak w skrócie nazywamy instrukcję operacyjną.
Wymagania do tego jak należy opracować instrukcję operacyjną zostały określone w dodatku nr 5 do rozporządzenia 947. Elementami składowymi dokumentu są różnego rodzaju oświadczenia i deklaracje operatora, ogólny opis organizacji, lista personelu tzn. pilotów, którzy latają na rzerz tego operatora, lista sprzętu wraz z instrukcjami dotyczącymi obsługo sprzętu.
Poza tym w INOP określamy szczegółowe procedury normalne jak i te, które mówią co robimy, gdy coś idzie inaczej niż powinno, czyli procedury awaryjne.
EASA publikuje szablony takich instrukcji operacyjnych, także śmiało możecie z nich korzystać a gdyby coś było dla Was niejasne lub chcielibyście, żeby ktoś Wam zwyczajnie pomógł przygotować taki dokument to odezwijcie się do nas. W zakresie usług doradczych pomagamy firmom opracować instrukcję operacyjną od zera lub aktualizujemy już posiadany dokument. Jest to niezwykle ważne, żeby nie traktować INOP jakby został wyryty w skale. Tak, że wiecie, ktoś kiedyś zrobił taki dokument, on jest gdzieś w głęboko w szafie. INOP jest żywym, stale aktualizowanym dokumentem i tak trzeba go traktować i prowadzić.
Źródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego
11. Listy kontrolne. Tzw checklisty.
Checklista jest elementem instrukcji operacyjnej i zawiera wszystkie ważne czynności, które powinien wykonać pilot drona, przed lotem, w jego trakcie oraz po zakończeniu lotu. Celem stosowania checklisty jest zminimalizowanie ryzyka wynikającego z błędu człowieka i zwiększania bezpieczeństwa lotu.
Checklista jest elementem, który został wdrożony do dronów z załogowego lotnictwa. Osobiście uważam, że jest to bardzo dobra praktyka, bo pozwala zweryfikować te elementy o których moglibyśmy zwyczajnie zapomnieć.
W aktualnych systemach komercyjnych dronów, część elementów listy kontrolnej odbywa się automatycznie. Bo cała aplikacja świeci się na czerwono gdy np. mamy zbyt mało obserwowanych satelitów albo sprzęt wymaga kalibracji.
Jednak np. włożenie karty pamięci do sensora jest elementem który możemy przeoczyć a jest to jakby nie było dość ważne. Podobnie może być z checkin, jeśli nie napiszemy sobie tego w liście kontrolnej, np. z pośpiechu w miejscu realizacji może nam to umknąć z pamięci.
Każdy z uczestników naszych szkoleń ma dostęp do takich list kontrolnych, które powstały w wyniku doświadczeń ogromnej ilości lotów wykonanych przez nas oraz naszych Klientów.
12. Ubezpieczenie OC.
Na dzień dzisiejszy, ubezpieczenie OC operatorów bezzałogowych statków powietrznych, posiadających drony o masie poniżej 20 kg, jest dobrowolne. My jednak biorąc pod uwagę fakt, że zarówno w Akademii jak i w firmach naszych Klientów rekomendujemy aby takie ubezpieczenie jednak posiadać. Rzadko spotykamy firmy, które nie posiadają OC swojej działalności, jest to już raczej standard a czasami nawet wymóg kontrahentów. Warto zadbać o to, żeby ubezpieczenie działalności OC które już posiadacie rozszerzyć o drony. Chodzi o to, żeby warunki ubezpieczenia nie wykluczały ochrony wynikającej z używania dronów.
Także mimo, że ubezpieczenie jest nieobowiązkowe, to dbałość o bezpieczeństwo firmy powinna powodować zawarcie ubezpieczenia OC w związku z usługami z użyciem dronów.
Inaczej jest w przypadku wykonywania lotów dronami powyżej 20 kg. W takim przypadku operator ma obowiązek posiadania polisy OC, co jeszcze raz podkreślę, w mojej ocenie jest dobre i zdecydowanie każdej firmie, która używa dronów takie podejście rekomenduję.
